Ciążą i macierzyństwo to jedne z najważniejszych etapów naszego życia. Według statystyki ciąża trwa 281 dni +/- 22 dni. Umownie ustalone zostało, że ciąża trwa 9 miesięcy kalendarzowych lub 10 miesięcy księżycowych – każdy z nich składa się z 4 tygodni, czyli 28 dni. Oznacza to, że czas trwania ciąży wynosi 40 tygodni. Jeśli dziecko pojawia się na świecie 2 tygodnie przed lub 2 tygodnie po terminie to uznaje się, że ciąża była w normie. W związku z tym, prawidłowa ciąża, to ciąża która ukończyła się w 38.-42. tygodniu ciąży. Okres ciąży ze względu na stopień jej rozwoju dzieli się na trymestry, czyli okresy po 3 miesiące.
Będziemy razem z Tobą
OD 1. DO 40. TYGODNIA CIĄŻY
krok po kroku
Pierwsze osiem
TYGODNI CIĄŻY
1 tydzień ciąży
Jeśli planujesz ciążę – pamiętaj dbaj o siebie! Gimnastykuj się i zażywaj witaminy oraz składniki mineralne. Odżywaj się zdrowo. Zadbaj o racjonalną dietę z dużą ilością świeżych warzyw oraz owoców. Za parę dni komórka jajowa połączy się z plemnikiem.
2 tydzień ciąży
II tydzień ciąży Twój organizm przygotowuje się do zapłodnienia. Możesz mierzyć swoją temperaturę, aby już przy pierwszym zbliżeniu z twoim partnerem w tym czasie starania zakończyły się sukcesem. Owulacja zazwyczaj wypada na 14 dni przed następną miesiączką. Czas w którym kobieta i mężczyzna mogą począć dziecko to 3-4 dni.
3 tydzień ciąży
Zaczyna się owulacja, komórka jajowa zostaje uwolniona i wpływa do jajowodu. Po stosunku w kierunku komórki rusza 250 milionów plemników. Czas w którym plemnik pokonuje drogę do komórki jajowej to ok. 30 minut. Na ten moment jest za wcześnie by robić test ciążowy.
4 tydzień ciąży
Twój zarodek jest wielkości ziarenka maku. W tym okresie możesz zrobić test ciążowy, który będzie już wiarygodny. Najbardziej wiarygodnym testem będzie badanie krwi. Przy badaniu ultrasonografem nie zauważysz zarodka, jest jeszcze zbyt mały. W tym okresie możesz zauważyć następujące objawy: bóle podbrzusza, tkliwość piersi czy problemy z cerą. Możesz być wrażliwa na zapachy czy też odczuwać metaliczny smak w buzi.
5 tydzień ciąży
Powstaje tarcza zarodkowa w której będzie rozwijał się układ nerwowy, powstają również skupiska komórek w miejscu mózgu z których wytworzy się kręgosłup. Na badaniu ultrasonograficznym można potwierdzić obecność pęcherzyka ciążowego. Pod koniec piątego tygodnia 2-3 milimetrowy zarodek ma już kulisty zarys główki.
6 tydzień ciąży
Twoje dziecko jest już jak 4-milimetrowe ziarenko ryżu. Zarodek ma już główkę oraz tułowie. Posiada również ogonek który w późniejszym etapie ciąży zostanie wchłonięty. Pojawiają się zawiązki rąk, a później nóg. Dwie rurki zrastają się dając początek sercu. Zarodek może być mało widoczny na badaniu USG.
7 tydzień ciąży
Na badaniu USG lekarz może potwierdzić prawidłowo przebiegającą ciążę. W tym czasie płód rośnie ok. 1 mm dziennie. Pojawiają się zawiązki oczu. Pojawiają się również pierwsze ruchy tułowia. Natomiast Ty możesz odczuwać napięcie podbrzusza. Twój brzuch jest wielkości małej pomarańczy.
8 tydzień ciąży
Płód jest wielkości 1,5-centymetrowego ziarenka fasoli. Dziecko niepokoi gwałtowny ruch, natomiast pływanie powinno je uspokoić. Powolutku powstaje przewód słuchowy, ucho wewnętrzne jest rozwinięte. Kształtują się nerki oraz malutkie i zrośnięte paluszki u rąk. Natomiast ty stajesz się wulkanem emocji. Twoja twarz może zrobić się nabrzmiała. Mogą pojawić się nasilone mdłości.
Kolejne cztery
TYGODNIE CIĄŻY
9 tydzień ciąży
Na tym etapie ciąży wykształcają się narządy płciowe dziecka – u dziewczynek jajniki, a u chłopców jądra. Na razie jednak narządy płciowe wyglądają tak samo. Coraz bardziej wyraźne stają się rysy twarzy. W tym okresie bardzo szybko rozwija się mózg dziecka, dlatego też główka dziecka zajmuje połowę długości ciała. Dzieje się tak dlatego, że układ nerwowy rozwija się znacznie szybciej niż inne układy. W mózgu tworzą się już półkule mózgowe oraz międzymózgowie razem z przysadką mózgową, która odpowiada za produkcję hormonów. W dziewiątym tygodniu pojawiają się pierwsze ruchy dziecka (nieodczuwalne dla matki), są one spowodowane samoczynnymi kurczami mięśni.
10 tydzień ciąży
Dziesięciotygodniowy płód wygląda już jak prawdziwy mały człowiek, jednak głowa w dalszym ciągu dominuje nad resztą ciała. W tym okresie zanikają błony łączące palce, dzięki czemu paluszki są już wyraźnie wyodrębnione. Rozwijają się również ramiona, a ręce zginają się w łokciach. Tworzą się pierwsze mięśnie, przez co widoczne są coraz częstsze ruchy płodu. W dziesiątym tygodniu u płodu wykształcone są już wszystkie narządy wewnętrzne, jakie występują u dorosłego człowieka. Mniejsze jest również ryzyko powstania wad rozwojowych ponieważ płód jest bardziej odporny na czynniki zewnętrzne (infekcje, lekarstwa). Od teraz twoje maleństwo będzie już tylko rosło i rozwijało się.
11 tydzień ciąży
W jedenastym tygodniu ciąży zauważalne są już pierwsze różnice między narządami płciowymi chłopców i dziewczynek. Jednakże te zmiany nie pozwalają w dalszym ciągu określić płci dziecka. Zmianie ulega również wygląd malca. Coraz lepiej przez cienką skórę dziecka widać jego naczynia krwionośne. Uwidacznia się szyja, a główka nie jest już przyklejona do tułowia. Płód w tym okresie porusza już swobodnie rączkami i nóżkami, a nawet się obraca, jednak jest jeszcze za mały aby poczuć jego ruchy. Bardzo ważnym jest, aby między 11. a 14. tygodniem ciąży wykonać USG genetyczne dzięki któremu można ustalić prawdopodobieństwo wystąpienia wad genetycznych, takich jak: Zespół Downa, Edwordsa czy Patau.
12 tydzień ciąży
W 12. tygodniu dziecko zaczyna reagować na bodźce zewnętrzne. Mocniejszy ucisk dłoni na brzuchu wywołuje gwałtowne ruchy maluszka. Zaczynają również rosnąć paznokcie i pojawiają się też cebulki włosowe. Nasz maluch zdobywa nowe umiejętności, dużo się porusza przez co trenuje mięśnie. Jest to możliwe dzięki zwiększonej ilości płynu owodniowego. Łożysko natomiast dostarcza dziecku coraz więcej składników odżywczych, jego serce bije bardzo szybko – ok. 160 uderzeń na minutę.
Następne osiem
TYGODNI CIĄŻY
13 tydzień ciąży
Jest to tydzień wzmożonego wzrostu płodu. Rozwija się zmysł smaku – dziecko połyka płyn owodniowy, jeśli ma on słodki smak malec połyka go więcej. Twarz nabiera bardziej charakterystycznego wyglądu, również rozwój tułowia przebiega w szybszym tempie. W trzynastym tygodniu ciąży płód jest już bardzo aktywny, porusza się przez większość czasu o ile nie śpi. Dzięki temu rozwijają się jego mięśnie i poprawia się jego koordynacja ruchowa. Dziecko może swobodnie machać rękami i nogami, kręcić się i kopać, a nawet robić fikołki! W tym tygodniu w wielu przypadkach badanie USG może już potwierdzić płeć męską.
14 tydzień ciąży
W 14. tygodniu twarz dziecka nabiera wyglądu twarzy noworodka, wyraźnie już widać części twarzy, a oczy przesunęły się już na swoje miejsce. Na buzi mogą się pojawić delikatne włoski brwi i rzęsy. Zmniejszają się również dysproporcje ciała, główka dziecka już nie dominuje nad resztą ciała. W tym okresie bardzo intensywnie rozwija się mózg malca. W każdej minucie pojawia się 250 tysięcy nowych komórek nerwowych. Podczas badania USG w tym tygodniu rodzice mogą już poznać płeć swojego dziecka.
15 tydzień ciąży
To okres błyskawicznego wzrostu malca, jednak niewiele przybiera on na wadze ponieważ nie zaczął on jeszcze gromadzić żółtej tkanki tłuszczowej. Na skórze dziecka pojawia się meszek płodowy zwany lanugo, jednak skóra jest nadal bardzo cienka i prześwitują przez nią naczynia krwionośne. Rośnie tułów dziecka, a nogi stają się nieco dłuższe od ramion. Proporcje wyrównują się i stają się coraz bardziej zbliżone do wyglądu człowieka po urodzeniu. Tętno płodu wynosi 120-160 uderzeń na minutę, jest dużo szybsze niż u dorosłego człowieka.
16 tydzień ciąży
Dziecko nie tylko coraz szybciej rośnie, ale również odczuwa więcej bodźców. W 16 tygodniu uszy malca nie są jeszcze w pełni wykształcone, jednak zmysł słuchu wzmacniany jest przez odbiór wibracji jakie są przewodzone przez płyn owodniowy. Są one odbierane przez dziecko za pomocą receptorów znajdujących się na całym ciele. Maluszek ma coraz to bardziej wyraźne rysy twarzy, kształtują się kości policzkowe i nos. Ciało pokryte jest puszkiem, który później zniknie (pozostanie tylko na brwiach i głowie) i po porodzie wytrze się zupełnie.
17 tydzień ciąży
Twoje dziecko mierzy mniej więcej tyle co Twoja dłoń, a jego waga może wynieść ponad 10 dag. U malucha wytworzone zostały już wszystkie narządy jak również linie papilarne oraz rysy twarzy. Maluszek zaczyna gromadzić tkankę tłuszczową, która pomoże mu utrzymać stałą temperaturę ciała tuż po jego narodzinach. Mózg jest już rozwinięty, a jego ciało pokrywa meszek płodowy. W dalszym ciągu kształtują się organy rozrodcze. Serduszko bije dwa razy szybciej niż Twoje. Powoli możesz odczuwać ruchy dziecka na które pewnie czekasz z niecierpliwością. W danym okresie dziecko odczuwa emocje które docierają do niego ze świata zewnętrznego. Twój maluch bawi się pępowiną, macha nóżkami, robi fikołki, zaciska małe piąstki, jak również może mieć czkawkę. Ssie i łyka wody płodowe dzięki czemu będzie potrafić pić mleko z Twojej piersi. Jeśli dotąd Twój brzuszek ciążowy nie rzucał się w oczy to od tego momentu możesz być pewna że jest już widoczny. Twoja talia może zacząć zanikać, a krągłości zaczynają się pojawiać. Do tego momentu Twoja waga pokazywała jakieś 4 kg więcej, od tego momentu waga zacznie szybko się zwiększać. Musisz liczyć się z tym, że mogą pojawić się bóle pleców. Najlepszą pozycją snu dla mamy jest spanie na lewym boku. Dzięki temu nerki pracują sprawniej, a krew ma lepszy przepływ. Dobrze jest zwracać uwagę na ciśnienie krwi.
18 tydzień ciąży
Maluszek mierzy tyle, ile wielkość dużego jabłka. Mierzy ok. 14 cm a jego waga to ok. 20 dag. Linie papilarne palców to cecha która rozwija się najszybciej (w obecnym tygodniu). Twarz nabiera wyraźnych rysów. Skóra Twojego dziecka zaczyna być pokryta mazią płodową. Serduszko jest już na tyle wykształcone, że lekarz podczas badania usg będzie w stanie wykryć wady serca płodu. W 18. tygodniu spokojnie możesz spać na brzuchu, nie ma to wpływu na malucha, ponieważ jest jeszcze zbyt mały. Dziecko jest w stanie odróżniać dźwięki jakie pochodzą otoczenia zewnętrznego. Siatkówka oka staję się bardziej wrażliwa na światło w związku z rozwojem zmysłu wzroku. Dziecko wierci się, rozprostowuje nóżki, kręci głową. Zapotrzebowanie mamy na pokarm wzrasta tylko o 300 kalorii (w II trymestrze), w związku z tym trzeba nauczyć się jeść pełnowartościowe posiłki, a nie puste kalorie. Jeśli nie czujesz jeszcze ruchów dziecka to nie ma powodu do zmartwień. Niektóre przyszłe mamy wyczuwają ruchy dopiero w 20. tygodniu. W tygodniu 18. mama może odczuwać zawroty głowy. Gdy tak się stanie, należy usiąść i pochylić nisko głowę. Jeśli zawroty miną można przekąsić coś lekkiego.
19 tydzień ciąży
Twoje dziecko mierzy ok. 14 cm i waży ok. 200 gramów. Płuca są prawie wykształcone, lecz nie umieją oddychać. Aby dziecko mogło wykształcić tę umiejętność łyka wody płodowe. Zaczynają powstawać kubki smakowe. Ruchy dziecka stają się coraz bardziej skoordynowane dzięki substancji izolującej nerwy – zwanej meliną. Maluch zaczyna słyszeć. Docierają do niego dźwięki takie jak Twój głos. Obrzęki nóg to częsta zmora mam będących w 19. tygodniu ciąży.
20 tydzień ciąży
Maluszek ma już 16 cm, a jego waga to 310 gramów. Podział komórek mózgowych pomału dobiega końca. Na paluszkach stóp pojawiają się paznokcie. Bicie serca dziecka jest już na tyle silne, że jesteś w stanie usłyszeć je pod stetoskopem. Około 20.-22. tygodnia wykonywane są badania USG połówkowe. W momencie takiego badania możesz dowiedzieć się czy wszystko z dzieckiem jest w porządku. Podczas badania lekarz mierzy części ciała dziecka tak, aby sprawdzić czy mają one odpowiednie wymiary.
Dalsze osiem
TYGODNI CIĄŻY
21 tydzień ciąży
Waga płodu to 350 gramów, a mierzy 18 cm. Ma stałe pory snu i czuwania. Ogółem ma już swój dobowy rytm dnia. Gimnastyka to jego główne zajęcie, obraca się wokół własnej osi, zgina nogi i ręce. Dziecko może już przetwarzać płyn owodniowy który wcześniej połknęło. Jego ciało nadal pokrywa meszek płodowy. System odpornościowy jest coraz bardziej doskonały. W danym okresie odczuwasz już regularne, dość mocne ruchy dziecka.
22 tydzień ciąży
Dziecko waży 450 g i mierzy 19 cm. Na głowie malucha pojawiają się włoski, również można zauważyć rzęski. Małżowiny uszne mają już ostateczny kształt. Maleństwo odczuwa wibracje jak również słyszy. Oczy są bardzo wrażliwe na światło, jednak w dalszym ciągu pozostają zamknięte. Tydzień 22. to ważna granica w nazewnictwie medycznym. Po tym okresie lekarze mówią o wczesnym porodzie, a nie o poronieniu. U ciężarnych mogą pojawić się bolesne żylaki.
23 tydzień ciąży
W tym okresie maluszek waży około 500 gramów i mierzy już około 20 cm, jest jednak chudziutki i pomarszczony. Jego ciałko jest pokryte mazią płodową, która chroni skórę przed wysuszeniem. Cały czas jednak wykonuje ćwiczenia układu oddechowego, które polegają na wciąganiu wód płodowych do płuc. Także narządy wzroku i słuchu w tym czasie szczególnie szybko się rozwijają, a w kolejnych czterech tygodniach waga Twojego dziecka może ulec nawet podwojeniu.
24 tydzień ciąży
Maluch ma już wykształcone kubki smakowe. Waży ok. 600 g i mierzy około 21 cm, a jego kości stale się wzmacniają. Pod koniec tego tygodnia zaczynają się otwierać oczy, a proporcje ciała zaczynają powoli przybierać kształty adekwatne do tych, które dziecko będzie miało po przyjściu na świat. Uciążliwymi dolegliwościami, które mogą spotkać mamę są zgaga i duszności, które są spowodowane wzrostem malucha i uciskaniem narządów wewnętrznych.
25 tydzień ciąży
W dwudziestym piątym tygodniu ciąży dziecko wygląda już zupełnie jak miniaturka noworodka. Kończyny maluszka są rozwinięte, kolor skóry jest różowy i powstają już naczynia krwionośne. Dziecko szybko przybywa na wadze, nawet do 700 g i wyprostowany mierzy do 30 cm. W tym tygodniu rozwija się układ oddechowy, zaczynają otwierać się nozdrza. Dziecko staje się coraz bardziej ruchliwe, dotyka i łapie pępowinę, swoje nogi, ręce i twarz. Dziecko słyszy coraz lepiej. Potrafi już rozpoznawać nie tylko twój głos, ale również głosy osób, z którymi przebywasz na co dzień. Ważne jest, by często mówić do tego małego człowieczka.
26 tydzień ciąży
W dwudziestym szóstym tygodniu ciąży całe ciałko płodu intensywnie rośnie, jednakże najważniejszym etapem w tym tygodniu jest wytwarzana przez płuca substancja zwana „surfakant”, która ma na celu wyściełanie pęcherzyków płucnych i zapobieganiu ich sklejaniu się. Jednak nie znaczy to, że płuca są już rozwinięte w stu procentach. Płuca dziecka w tym okresie przypominają wypełnioną płynem gąbkę. Dziecko w tym okresie mierzy wyprostowane do 33 cm. W dwudziestym szóstym tygodniu doskonalą się narządy zmysłów, przede wszystkim narząd słuchu, dlatego można zacząć puszczać maluszkowi spokojną, najlepiej klasyczną muzykę, co będzie działać na niego uspokajająco. Dzidzia w tym okresie jest bardzo aktywna, potrafi odbijać się od ścian macicy, ssać kciuk oraz duży paluch u stopy.
27 tydzień ciąży
W dwudziestym siódmym tygodniu ciąży u dziecka pojawiają się już rzęski oraz brwi. W dalszym ciągu rozwija się mózg, natomiast płuca są już dojrzałe, oczywiście nie na tyle by dzidziuś urodzony w tym czasie mógł samodzielnie oddychać. Dziecko mierzy nawet 37 cm, waży już około 1050 gramów i wygląda prawie tak, jak będzie wyglądać zaraz po urodzeniu. W tym okresie zaczyna rozwijać się siatkówka w oczach i dziecko powoli otwiera powieki, maluszek prawdopodobnie widzi już światło i potrafi odwrócić się, jeśli światło staje się zbyt jasne.
28 tydzień ciąży
Dziecku w dwudziestym ósmym tygodniu ciąży w dalszym ciągu rosną włosy i paznokcie, u dziewczynek narządy rozrodcze są już rozwinięte, natomiast niektórzy chłopcy mają jeszcze jądra w jamie brzusznej. Rozwój mózgu dziecka w tym okresie jest bardzo intensywny, rozwija się charakterystyczne pofałdowanie. Można również zaobserwować u maluszka fazę snu, a płuca nadal się rozwijają.
Kolejne cztery
TYGODNIE CIĄŻY
29 tydzień ciąży
W dwudziestym dziewiątym tygodniu ciąży maluszek ma w pełni rozwinięty system nerwowy, a jego kości są coraz mocniejsze. Dziecko w tym okresie potrafi wodzić oczkami za światłem, reaguje na ból, posiada rozwinięty zmysł smaku. Rusza się intensywnie i jest bardzo wrażliwe na dźwięki, dlatego warto jest puszczać łagodną uspakajającą muzykę, a kiedy nie śpi – czule do niego mówić.
30 tydzień ciąży
Ciąża w trzydziestym tygodniu wielkością przypomina piłkę do koszykówki. Dziecku w tym tygodniu wzmacnia się układ odpornościowy, oraz przyrasta tkanka tłuszczowa. W dalszym ciągu intensywnie rozwijają się płuca oraz mózg. U dziewczynek narządy płciowe są wyraźnie zaznaczone, u chłopców jądra zstąpiły już do moszny. Maluszek w tym okresie jest bardzo ruchliwy, można zaobserwować na brzuchu matki wystającą pupę, główkę lub kończyny.
31 tydzień ciąży
W trzydziestym pierwszym tygodniu ciąży dziecko waży ponad półtora kilograma, mierzy z wyprostowanymi nóżkami nawet 45 cm. Ciało staję się pulchniejsze, a skóra się napina. Ruchy maluszka są mniej odczuwalne, ponieważ w łonie matki jest coraz mniej miejsca. W dalszym ciągu rozwijają się płuca. W razie wystąpienia przedwczesnego porodu matka dostaje odpowiednie leki, które mają na celu przyspieszenie rozwoju pęcherzyków płucnych by przygotować dziecko do szybszego przyjścia na świat. Narządy zmysłów są już zupełnie rozwinięte. Jest możliwe, że maluch ustawia się główką w dół, co będzie oznaczało, że jest przygotowany do porodu.
32 tydzień ciąży
W trzydziestym drugim tygodniu ciąży dziecko intensywnie przybiera na wadze i zaczyna nabierać typowo niemowlęcego wyglądu. Płuca w znacznym stopniu się rozwinęły, co daje już możliwość spokojnego przyjścia na świat. Ruchy dziecka mogą powodować u matki ból, bo maluszek dość intensywnie porusza nóżkami i rączkami. Dziecko w dalszym ciągu ssie kciuki, czym ćwiczy sobie rozwijanie mięśni żuchwy i ust. Paznokcie sięgają już wierzchołków paluszków, są bardzo delikatne, maluszek nie jest w stanie zrobić sobie nimi krzywdy. Większość dzieci w tym okresie jest już obrócona główką w dół, co zwiastuje chęć przyjścia na świat.
Ostatnie osiem
TYGODNI CIĄŻY
33 tydzień ciąży
Dziecko nabiera masy, gromadząc podściółkę tłuszczową. Kości, za wyjątkiem kości czaszki, która zachowuje elastyczność do porodu, twardnieją i kostnieją.
34 tydzień ciąży
W 34. tygodniu układ pokarmowy dziecka jest już rozwinięty, a ewentualny poród w tym tygodniu nie stanowi zagrożenia dla życia i rozwoju dziecka.
Meszek na twarzy zanika, a skóra płodu staje się gładka i różowa. Płytka paznokcia pokrywa już koniuszki palców, dzięki czemu dziecko może się podrapać. Maluszek jest już całkiem spory przez co ma utrudnioną możliwość swobodnego poruszania się. W celu choćby nieznacznego przeciągnięcia się, musi się obrócić na bok. Od tego tygodnia maleństwo zacznie przybierać ok. 200 gramów na tydzień.
35 tydzień ciąży
Ostatnie tygodnie ciąży to głównie okres obrastania dziecka w tłuszczyk, sam zaś rozwój dziecka znacząco spowalnia. Maluszek spędza w większości oddaje się w objęciach snu. Marzenia senne zajmują około 60% tego czasu (dla porównania u dorosłych jedynie 25%). Nie śni o obrazach, lecz o dotyku, dźwiękach czy ruchu, czyli o tym, co już dobrze zna.
W tym tygodniu układ oddechowy i odpornościowy są już rozwinięte na tyle, że płód jest teoretycznie zdolny do życia poza organizmem mamy. Tym niemniej – płuca będą dojrzewać do końca ciąży. W jelicie grubym dziecka gromadzi się smółka – pierwszy stolec wydalany wkrótce po porodzie.
36 tydzień ciąży
Dziecko ćwiczy odruchy, w tym chwytania. I zaczynają twardnieć kości czaszki. Główka może kierować się już w stronę kanału rodnego, przez co obniża się dno macicy, a mamie łatwiej się oddycha. Maleństwo powoli przygotowuje się do porodu.
37 tydzień ciąży
Od tego momentu rozwój dzieci jest indywidualny – niektóre z nich są gotowe do przyjścia na świat, inne zaś potrzebują około 2-3 tygodni. Pozostając dłużej w brzuchu, zyskują one przeciwciała od mamy, które zwiększają odporność maleństwa na choroby. Ta nabyta odporność utrzymuje się przez około pół roku życia dziecka od porodu.
Nadnercza płodu wytwarzają kortyzon – hormon wpływający na pracę płuc. Od tego tygodnia są one w pełni gotowe do oddychania.
Meszek, który wcześniej pokrywał całe ciało, w pełni zanikł. W pachwinach, zagięciach kolan i łokci oraz pod pachami pozostaje odrobina mazi płodowej.
38 tydzień ciąży
Maleństwo jest już całkowicie rozwinięte i może w każdej chwili przyjść na świat. Główka dziecka wstawia się w miednicę. Jeżeli dziecko nie odwróciło się główką w dół, możesz próbować mu pomóc, masując delikatnie brzuch. Dzięki temu rozluźniają się mięśnie, przez co maluch ma nieco więcej miejsca, aby się odwrócić.
39 tydzień ciąży
Do dziecka należy inicjatywa, kiedy zdecyduje się przyjść na świat. Kiedy będzie już gotowe, uruchomią się odpowiednie procesy hormonalne rozpoczynające poród. Maleństwu jest już bardzo ciasno.
40 tydzień ciąży
Dziecko zna doskonale głos mamy, a wkrótce pozna także jej zapach. W mózgu maluszka mnożą się licznie komórki nerwowe. Ciąża dobiega końca, a poród może się rozpocząć w każdym momencie. Jeżeli to możliwe, postarajcie się, aby dziecko narodziło się w pomieszczeniu z przytłumionym światłem, a po przyjściu na świat nie miało natychmiast przecinanej pępowiny, tak aby mogło w pierwszej kolejności uspokoić się na Twoim brzuchu.
Produkty Hygienika obejmują:
